Татар халык мәкальләренә һәм әкиятләренә нигезләнеп, мәсәлләр — ул тормыш тәҗрибәләре, әхлакый һәм этик мәсьәләләр турында кыскача хикәяләр. Сандугач һәм әтәч турындагы мәсәлләр дә халык авыз иҗатының бер өлеше булып тора. Әлеге сорауларга җавап бирү өчен мәсәлнең эчтәлеген аңлау мөһим.
1) Мәсәл нәрсә турында?
Мәсәл, гадәттә, тормышның тирән мәгънәсе, мораль яки этник сабак турында була. "Сандугач һәм әтәч" мәсәле, гадәттә, ирек һәм бәйлелек темасын күтәрә. Ул кешеләрнең ирекле булуы, табигатьтә үз урынын табуы һәм читлеккә ябылган очракта үзенең асылын югалтуы турында булырга мөмкин.
2) Мәсәлнең эчтәлеген сөйләгез.
Мәсәлдә сандугач һәм әтәч турында сүз бара. Сандугач ирекле кош буларак, үзенең матур җыры белән билгеле. Ул табигатьтә яши һәм үз иркендә оча. Әгәр дә аны читлеккә япсалар, ул үзенең җырлау сәләтен югалта. Әтәч, исә, хуҗалыкта яши һәм күбрәк файдалы функцияләр башкара: ул таң атканын хәбәр итә, хуҗалыктагы тавыкларны күзәтә. Әтәчнең тормышы кеше кулында, һәм ул шушы шартларга яраклаша.
3) Сандугач кайда яши? Ул нәрсә ашый?
Сандугач табигатьтә, урманнарда, бакчаларда яши. Ул гадәттә төрле бөҗәкләр, кортлар белән туклана. Сандугач ирекле булганда һәм табигый тирәлектә яшәгәндә үзенең иң матур җырларын башкара.
4) Сандугачны ни өчен читлектә тоталар?
Сандугачны, аның матур җырлавын тыңлау өчен, кайбер кешеләр читлектә тотарга мөмкин. Әмма бу аның өчен табигый булмаган тирәлек, һәм мондый шартларда сандугач еш кына үзенең җырлау сәләтен югалта. Бу шулай ук мәсәлнең төп мәгънәсен — ирекнең әһәмиятен һәм табигый шартларда гына сандугачның үз матурлыгын ачып бирә алуын — күрсәтә.
5) Әтәч кайда йөри? Ул нәрсә ашый?
Әтәч гадәттә авыл хуҗалыгы территориясендә, ихатада йөри. Ул төрле орлык, ашлык, кортлар һәм башка вак тереклекләр белән туклана. Әтәч хуҗалыкта яши һәм кешеләр тарафыннан каралып торыла. Ул үзенең билгеләнгән урынында файдалы һәм кирәкле роль башкара.
Бу мәсәлнең эчтәлеге һәм аңлатмасы аша без ирекнең, табигый шартларда яшәүнең мөһимлеген һәм кеше тарафыннан куелган чикләүләрнең тәэсирен аңлыйбыз.